Hoe doe je de juiste dingen voor de patiënt op de juiste manier? Tijdens de online expertmeeting van het Anna Reynvaan Event op 9 mei proberen maar liefst 16 experts antwoord te geven op die vraag. Duidelijk is dat de kennis en intuïtie van verpleegkundigen een cruciale rol spelen. “We hebben leiderschap nodig.”

EBP oftewel zorg bieden die bewezen effectief is: het is een logisch thema voor deze 25ste editie, vindt senior onderzoeker Irene Jongele van Amsterdam UMC. Want Anna Reynvaan, de founding mother van de verpleegkunde, verzamelde 140 jaar geleden al medische kennis uit andere landen en deelde die met collega’s in Nederland.

Hoewel Anna Reynvaan belangrijke veranderingen in gang zette, bestaat een groot deel van de huidige zorg nog steeds uit onbewezen behandelmethodes. Sjoerd Repping, UvA-hoogleraar Zinnige Zorg, laat zien dat waarschijnlijk minder dan de helft van alle medische interventies echt goed is onderzocht op effectiviteit. “We bieden dus veel zorg waarvan we niet zeker weten of het wel werkt.” Dat moet volgens hem beter. “Alles wat we doen zou gebaseerd moeten zijn op bewijs.”

Meeste contact met patiënt Daarin is niet alleen een rol weggelegd voor artsen, maar juist ook voor verpleegkundigen. Professor Lynn Gallagher-Ford van Ohio State University, hoofdspreker op het Anna Reynvaan Event, benadrukt tijdens de expertmeeting hoe belangrijk het is dat verpleegkundigen bewezen zorg hoog in het vaandel hebben. “Zij vormen de meerderheid in het ziekenhuis. En zij hebben het meeste contact met de patiënt. Hoe meer verpleegkundigen evidence based practice toepassen, hoe beter de zorg.”

Dat dit in de praktijk niet altijd eenvoudig is, laat onderzoeker en docent Peter Hoegen van Avans Hogeschool in zijn presentatie zien. “Verpleegkundigen zijn vaak terughoudend als het gaat om evidence-based practice. Ze vinden de mening van de arts belangrijker en hebben niet het gevoel dat ze zelf de zorg kunnen veranderen.” Daar is wat aan te doen, aldus Hoegen, die lesgeeft aan verpleegkundigen. “Wij laten studenten onderzoek doen, dat ze moeten publiceren in een wetenschappelijk tijdschrift. Door resultaten te boeken in de onderzoekswereld krijgen ze meer geloof in eigen kunnen. Daarnaast is de steun van leidinggevenden en collega’s heel belangrijk. Verpleegkunde is niet alleen maar aan het bed staan. Onderzoek doen is óók verpleegkunde.”

Relatie met de patiënt De kritische blik van verpleegkundigen is ook cruciaal bij shared decision making, vertelt Barbara van Leeuwen, hoogleraar en oncologisch chirurg in het UMC Groningen. “We willen in de zorg niet alleen maar kijken naar wat technisch mogelijk is, maar ook wat past bij de patiënt. Daarvoor moeten we de patiënt leren kennen. Wat is voor hem of haar belangrijk? Daarin spelen verpleegkundigen een grote rol.”

“Verpleegkundigen voeren veel gesprekken met patiënten”, voegt Hanneke van der Wal (verpleegkundig onderzoeker bij UMCG) toe. “Ze zijn meer benaderbaar dan bijvoorbeeld een arts.” In het UMCG worden verpleegkundigen daarom getraind in het registreren van hun observaties van patiënten en de gesprekken die ze met hen hebben. Die gegevens worden gedeeld met andere behandelaars en vormen de start voor gesprekken met patiënten over hun behandeling. In 27 procent van de gevallen leidt dit tot een aangepaste behandeling, die beter past bij de patiënt.

Ria den Hertog-Voortman, onderzoeker en docent in verpleegkundige ethiek bij de Christelijke Hogeschool Ede, onderstreept de belangrijke verbinding die verpleegkundigen vormen met patiënten. “Natuurlijk horen studenten ook protocollen te leren, maar ze moeten geen machines worden. Door een relatie op te bouwen met patiënten, kunnen ze hun voorkeuren mee laten wegen in de behandeling. Daarmee wordt de zorg beter. Dat vraagt wel leiderschap van verpleegkundigen.” Optimistisch over toekomst Tussen de sprekers door legt Kareliene Pouw (verpleegkundig directeur van de cardiologieafdeling in Amsterdam UMC) stellingen voor aan de volgers van de online expertmeeting. Daaruit blijkt dat een meerderheid van de volgers zich competent genoeg voelt om tijdens het werk klinisch handelen van het team ter discussie te stellen. Dat is voor professor Gallagher geen grote verrassing. “Het bevestigt wat ik om me heen zie. De nieuwe generatie verpleegkundigen is klaar voor evidence based practice. Jonge mensen zijn niet anders gewend. Ze zoeken alles op. Ze willen weten hoe dingen werken. Wat dat betreft ben ik optimistisch over de toekomst.”

Gallagher pleit in haar afsluitende rede vooral voor eenvoud. Volgens de hoogleraar zijn de EBP-werkwijzen in veel ziekenhuizen te gecompliceerd. “Dan vergaderen tien mensen een paar uur over wat de beste behandeling zou moeten zijn, terwijl je dat ook door één persoon kan laten uitzoeken in de bibliotheek. Dat kost minder tijd en je krijgt een goed onderbouwde oplossing. We moeten het niet te ingewikkeld maken.”

Ook moeten ziekenhuizen volgens Gallagher een goed onderscheid maken tussen de kwaliteit van behandelingen en de zorgprocessen. “In de VS houden we ervan om processen te verbeteren. Daar zijn we goed in. Maar goede processen betekenen niet automatisch dat je goede zorg levert. Je wordt alleen beter in het leveren van slechte zorg. Kijk waar het probleem precies ligt en verbeter dat, op basis van bewijs.”

Gallaghers advies: “Zorg dat je het juiste doet, op de juiste manier. Daarvoor moeten verpleegkundigen niet alleen evidence based practice uitvoeren; ze moeten het zíjn. Leiderschap onder verpleegkundigen is daarin cruciaal. Hoe meer evidence-based leiders er zijn, hoe beter de zorg wordt.”