Interview met Elga de Vries, hoogleraar Neuroimmunologie en hoofd van de onderzoeksgroep ‘Regulatie van de neurovasculaire eenheid tijdens ziekte’; lid van het managementteam van MS Centrum Amsterdam en voorzitter van de International Brain Barriers Society.

“Met mijn onderzoeksgroep onderzoek ik hoe processen in de afweer bijdragen aan neurologische ziektebeelden, of andersom - dat is eigenlijk de vraag. Wij kijken dus naar de communicatie tussen de hersenen en het afweersysteem. Complexe, interessante materie. Meer inzicht daarin kan - hopelijk - leiden tot betere interventies en preventie.

We zitten op drie lijnen. Een groot deel is het onderzoek naar multiple sclerose (MS). Dat is een ontstekingsziekte; veel mensen denken dat het een spierziekte is, maar het gaat om ontstekingen in de hersenen en/of het ruggenmerg.

Waar wij nu het meest naar kijken, is hoe ontstekingscellen de hersenen eigenlijk binnenkomen. Tussen bloedbaan en hersenen bevindt zich namelijk de ‘bloed-hersenbarrière’. Al onze bloedvaten zijn aan de binnenkant bekleed met endotheelcellen, maar in de hersenen zijn die heel gespecialiseerd. De cellen liggen dicht tegen elkaar aan en vormen een soort hekwerk.

Deze barrière zorgt er onder normale omstandigheden voor dat ongewenste stoffen, en ook cellen van het immuunsysteem, de hersenen niet binnen kunnen dringen. Het is een heel dynamisch en actief geheel, dat uiterst secuur op de hersencellen reageert. Als bijvoorbeeld een bepaald gedeelte van de hersenen veel vraag naar zuurstof heeft, wordt daar direct meer bloed naartoe geleverd. Deze speciale endotheel-bekleding van de bloedvaten in de hersenen bevat ook diverse pompsystemen, die ongewenste stoffen juist weer naar buiten pompen.

De bloed-hersenbarrière kun je dus wel beschouwen als de Deltawerken van de hersenen. Zoals de Deltawerken ons land onder sterk wisselende omstandigheden beschermen tegen hoogwater, met dammen en pompen, zo bewaakt de bloed-hersenbarrière met hekwerken en pompstructuren het milieu van ons centrale zenuwstelsel. En dat is van belang, omdat het centraal zenuwstelsel het hele lichaam aanstuurt.

Een tweede onderzoekslijn is die naar dementie, en hoe de functie van de bloed-hersenbarrière bij die ziekte vermindert. Waar bij MS sprake is van ontstekingscellen die de hersenen binnendringen, en die je dus buiten zou willen houden, werken bij dementie de pompsystemen van de ‘Deltawerken’ niet goed. Bij dementie is sprake van bepaalde eiwitten die zich opstapelen in de hersenen en daar schade toebrengen. De bloed-hersenbarrière pompt ze kennelijk niet weg, vanuit de hersenen naar buiten, de bloedbaan in. Waarom niet? Dat proberen we uit te vinden. De derde onderzoekslijn is die naar beroerte, waarin we kijken wat het effect is van het gebrek aan zuurstof op de barrière.

De Deltawerken van ons brein werken als barrière, als hekwerk, door een heel complexe communicatie. Hoe het immuunsysteem ‘praat’ met de hersenen en vice versa - we proberen uit te vinden hoe dit werkt, waardoor lekkage en ontsteking ontstaan en hoe dit tot ziekte kan leiden.

Want zonder kennis kom je niet tot eventuele nieuwe therapieën.