Futureproof
“Iedereen gelijke kansen op een gezond leven”
Een groot onderzoek, over een lange periode en met zo veel mensen, gebeurde nog niet eerder
Waardoor heeft de ene bevolkingsgroep in Amsterdam meer kans op bepaalde ziekten dan de andere? Kunnen we die ongelijkheid verkleinen? En hoe kunnen we de zorg voor alle Amsterdammers verbeteren? Sinds 2011 doen Amsterdam UMC en GGD Amsterdam hier onderzoek naar met het HELIUS-onderzoek. We spreken met Eric Moll van Charante, hoogleraar Huisartsgeneeskunde hart- en vaatziekten bij Amsterdam UMC, en Maria Prins, hoogleraar Publieke gezondheid bij Amsterdam UMC en hoofd Infectie-onderzoek en preventie bij de GGD Amsterdam.
Eric Moll van Charante en Maria Prins
Dat al die duizenden mensen mee willen doen is heel bijzonder
Doordat we zoveel thema’s en factoren onderzoeken kunnen we allerlei verbanden leggen
“Dat er verschillen zijn in gezondheid tussen bevolkingsgroepen, weten we al lang”, zegt Maria. “Maar wat hiervan de oorzaak is, weten we eigenlijk niet goed. De GGD en Amsterdam UMC deden apart van elkaar al veel onderzoek. Maar meestal onder één bevolkingsgroep en op één bepaald moment.” Een groot onderzoek, over een lange periode en met zo veel mensen, gebeurde nog niet eerder.
Oorzaak en gevolg Tussen 2010 en 2015 werden 25.000 Amsterdammers met een Surinaamse, Turkse, Marokkaanse, Ghanese en Nederlandse afkomst gevolgd, onderzocht en bevraagd. “Dat al die mensen mee willen doen is bijzonder, want het onderzoek is best intensief”, benadrukt Maria. In principe komen deelnemers een keer in de vijf jaar naar de onderzoekslocatie. In 2019 is gestart met een tweede ronde metingen. Ook een deel van de deelnemers uit de eerste ronde doet weer mee. Maria: “Dat vervolgonderzoek is belangrijk om oorzaak en gevolg te bepalen. Stel dat iemand nu diabetes heeft. Dan bekijk je: wat waren de kenmerken en metingen een aantal jaar geleden? En hadden die metingen de diabetes kunnen voorspellen? Zo kun je dus beter achterhalen waarom mensen een verhoogd risico hebben. En je kunt betere maatregelen nemen om ziekten te voorkomen en beter te behandelen.”
Heel veel factoren De thema’s binnen het HELIUS-onderzoek zijn: infectieziekten, hart- en vaatziekten en mentale gezondheid. Daarbij onderzoeken ze heel veel factoren die invloed kunnen hebben op de gezondheid. Denk aan demografische kenmerken en sociaal-culturele aspecten tot aan gedrag en lichaamsmateriaal. Waar wonen mensen? Bewegen ze veel of weinig? Hoe slapen ze? “En we onderzoeken al vanaf het begin het microbioom”, vult Eric aan. “Bovendien gebruiken we gegevens uit andere onderzoeken en registraties”, gaat hij verder. “Bijvoorbeeld over luchtvervuiling of lawaai. Ook maken we nu echo’s en MRI-scans van slagaders, hart en hersenen van de deelnemers. Zo proberen we beter te begrijpen waarom veel mensen met een migratieachtergrond bijvoorbeeld al op jonge leeftijd diabetes krijgen.” Maria: “Doordat we zoveel thema’s en factoren onderzoeken kunnen we allerlei verbanden leggen.” Welke invloed hebben bijvoorbeeld de plek waar je woont, je afkomst en gedrag op het krijgen van bepaalde ziekten?
Maria Prins
We gebruiken ook gegevens uit andere onderzoeken en registraties, bijvoorbeeld over luchtvervuiling
Van data naar beleid Na tien jaar zijn er al veel resultaten bekend. Op de website van het HELIUS-onderzoek zijn deze voor iedereen te lezen. De vraag is natuurlijk: wat kunnen we met al deze kennis? Een goed voorbeeld is het aanvullende onderzoek binnen HELIUS naar corona en etniciteit. Met de resultaten uit dat onderzoek gingen beleidsmakers direct aan de slag. Maria: “Na de eerste coronagolf zagen we dat vooral Amsterdammers van Ghanese afkomst harder getroffen werden. Die cijfers deelden we direct met de beleidsmakers en preventieteams. Hierop kwam de GGD Amsterdam samen met partners meteen in actie en ging in gesprek met de verschillende gemeenschappen. Er werden bijvoorbeeld voorgangers van de kerk betrokken. Op die manier konden bijvoorbeeld vooroordelen en angst rond coronatesten, en later ook vaccineren, verkleind worden.”
Vertaling naar de praktijk Eric: “Ik hoop dat deze acties uit de coronatijd een voorbeeld zijn voor andere onderwerpen, zoals hart- en vaatziekten. Zodat ook die resultaten snel tot verandering leiden in de praktijk. Dat huisartsen bij mensen met een migratieachtergrond bijvoorbeeld eerder kijken of zij risicofactoren hebben voor toekomstige ziekten. Zodat eerder aan behandeling of een gezondere leefstijl kan worden gewerkt. En dat dit uiteindelijk meegenomen wordt in de richtlijnen en standaarden van de huisartsen.”
Gelijke kansen Om te zorgen voor verandering in de praktijk, is het belangrijk dat ook inwoners en professionals, zoals huisartsen en de thuiszorg, meedenken over hoe dit het beste kan. Maria: “Dat betekent dat we in gesprek moeten: wat werkt voor jullie? Wat spreekt je aan? Uiteindelijk moet HELIUS zorgen voor veel betere gezondheidsadviezen en beleid dat is afgestemd op de patiënt. En niet op de gemiddelde Amsterdammer. Zodat iedereen gelijke kansen heeft op een gezond leven.” “Dat is de toekomst”, besluit Eric.
Eric Moll van Charante
Uiteindelijk moet HELIUS zorgen voor betere adviezen die afgestemd zijn op de patiënt