Futureproof
Patiënt en chirurg operatieproof door VR-bril
Ik geloof echt dat voorbereiding van operaties met virtual reality de toekomst is voor chirurgie
Op de afdeling Cardiothoracale Chirurgie (hart- en longchirurgie) hebben ze iets nieuws: een virtual reality (VR) centrum. VR-brillen die onder andere patiënten én chirurgen helpen bij de voorbereiding op een operatie. En die zorgen voor minder pijn na de operatie en een sneller herstel. Het Amsterdam UMC is het eerste ziekenhuis in Europa met zo’n uitgebreid centrum. Sulayman el Mathari (arts-onderzoeker cardiothoracale chirurgie) is de initiatiefnemer van het VR-centrum.
Als je een openhartoperatie moet ondergaan kan dat behoorlijk spannend zijn. Je krijgt met heel veel verschillende zorgverleners en afdelingen te maken. Die spanning is natuurlijk onprettig, maar heeft ook effect op het herstel. “Stresshormonen, je stofwisseling; alles reageert erop”, zegt Sulayman. Om patiënten beter voor te bereiden en spanning weg te nemen, kunnen zij sinds kort op de poli gebruikmaken van een VR-bril. In een volledig gesimuleerde omgeving krijgen ze een rondleiding langs het gehele zorgpad – van poli tot operatiekamer naar verkoeverkamer en verpleegafdeling. Zo kunnen ze vooraf het hele traject beleven. Inclusief 3D-animaties van de operatie zelf. Sulayman: “Dit werkt veel beter dan wanneer een arts tegenover je zit en vertelt ‘en dan zagen we uw borstbeen open en ligt u aan de hart-longmachine’." Sulayman deed onderzoek naar de mogelijkheden van VR-brillen in het ziekenhuis en onderzocht het effect van VR op angst en herstel. In 2023 won hij samen met zijn promotor Jolanda Kluin de Amsterdam UMC innovatiesubsidie voor dit idee.
Tevreden patiënt De reacties van patiënten op de VR-bril zijn tot nu toe positief. Maar het blijft volgens Sulayman wel uitdagend om objectief te meten of de operatieangst afneemt. Het hangt namelijk af van wat een patiënt vertelt. En dat is niet altijd wat een patiënt echt voelt. “In Nederland zijn mensen vaak nuchter. ‘Denkt u weleens aan de operatie?’ ‘Maakt u zich zorgen?’ ‘Nee, nooit eigenlijk’, zeggen ze dan. Maar als artsen weten we dat dat eigenlijk niet echt kan.” Wel blijkt uit onderzoek dat patiënten met een VR-bril tevredener waren over de zorg en de voorbereiding, dan de patiënten zonder VR-bril.
Chinese tuin De VR-brillen voor patiënten worden niet alleen gebruikt bij de voorbereiding op de operatie. Er zijn ook brillen met ontspannende beelden en muziek die patiënten helpen bij het herstel erna. “Een bos, een Chinese tuin of een strand; wat de patiënt zelf wil. Samen met ademhalingsoefeningen zorgt dit voor rust. Dat doen ze dan 20 minuten op de eerste, tweede en derde dag na de operatie. We weten door de studie dat het namelijk pas na drie dagen effect heeft. Het vermindert echt de angst en pijn. Dus wat mij betreft heeft straks iedere afdeling zo’n bril.”
Massagestoel Het VR-centrum is er niet alleen voor patiënten. Ook onderzoekers kunnen er gebruik van maken. Bijvoorbeeld voor onderzoek naar nieuwe VR-technieken of doorontwikkeling. Daarnaast worden de brillen gebruikt voor onderwijs aan studenten en beginnend artsen en verpleegkundigen. Voor het zorgpersoneel zijn er ook brillen om te ontspannen, inclusief een massagestoel. Dit bevordert de werkbalans, vermindert stress en zorgt ervoor dat er minder uitval is van personeel.
Gesimuleerde operatie Ook hartchirurgen maken gebruik van de VR-applicaties. Onder meer ter voorbereiding op een bypassoperatie. Normaal gesproken doen ze dat met röntgenbeelden met contrast. Maar dat is in 2D. “En zwart-wit”, zegt Sulayman die zich altijd heeft verbaasd over deze relatief ‘ouderwetse’ manier. “Anno 2024! Terwijl we al deze technologie voorhanden hebben?” Met de VR-brillen kan de chirurg de gehele operatie van tevoren virtueel uitvoeren. Alles is volledig gesimuleerd, gedetailleerd en in kleur. De chirurg kan door zijn handen te bewegen de modellen en instrumenten in de animatie aansturen. “Zo kun je voor de daadwerkelijke operatie verschillende mogelijkheden uitproberen. Dat kan natuurlijk niet tijdens de operatie zelf.” Met de voorbereiding via VR verloopt een operatie wellicht nog efficiënter. Sulayman is fan. “Ik geloof echt dat dit de toekomst is voor chirurgie. Ook omdat we nu virtueel risico’s kunnen nemen die we in de werkelijkheid niet zo snel kunnen nemen. Dat zorgt ervoor dat we kunnen innoveren.” En dus nog beter worden, wat ook de patiënt vervolgens ten goede komt.
Eerste steen Sulayman hoopt ook dat de VR-brillen voor patiënten in de toekomst standaard onderdeel worden van een operatietraject. “Voor alle soorten operaties en specialismen." Dat patiënten gewoon op de poli of in de wachtkamer zelf zo’n bril op kunnen zetten. En dat alle afdelingen ze gaan inzetten bij herstel. "Dat is mijn visie. Met het VR-centrum hoop ik hiervoor de eerste steen te hebben gelegd.” Die kans is groot. Er zijn al andere afdelingen die interesse hebben getoond. Ook is er een wetenschappelijk artikel verschenen over het VR-centrum en is Sulayman uitgenodigd een presentatie te geven tijdens een internationaal medisch congres voor hartchirurgen in Parijs over een zelf ontwikkelde VR-applicatie voor de voorbereiding van hartoperaties. “Dat alles maakt me best wel trots.”
Straks zetten patiënten op de poli gewoon zelf zo’n bril op om zich voor te bereiden