Futureproof
Plantaardig eten als standaard ziekenhuismenu
Genoeg eiwit eten met plantaardige producten is mogelijk, maar moeilijker
Kun je straks in het ziekenhuis geen gehaktbal meer krijgen? Of een plakje ham op je brood? Zo’n vaart zal het niet lopen, maar er verandert zeker wat in het aanbod. Dat gebeurt in Amsterdam UMC, maar ook in andere ziekenhuizen. De ziekenhuismaaltijd van de toekomst: meer plantaardig, minder vlees. Goed voor onze planeet, maar ook goed voor je gezondheid?
Veel ziekenhuizen in Nederland zijn op weg om een stuk duurzamer te worden. Ze willen minder energie verbruiken, minder afval produceren en zijn bezig om meer plantaardig en duurzaam te eten. Met meer dan een miljoen maaltijden per jaar heeft een overgang van Amsterdam UMC naar meer plantaardige voeding een grote positieve impact op het milieu. En dus doet het ziekenhuis mee aan programma’s zoals Goede Zorg Proef Je, de Green Deal Duurzame Zorg en het eigen programma Zorg op het Bord waarin veel aandacht is voor plantaardige voeding. Zo kun je hier als patiënt vegetarische saté krijgen, maar ook goulash van lupine (een plant die veel wordt gebruikt als vleesvervanger) en chili sin carne (zonder vlees).
Gezondheidsvoordelen Meer plantaardig is niet alleen goed voor de planeet maar levert ook gezondheidsvoordelen op. Het leefstijlprogramma Plants for Joints (planten voor gewrichten) van onder andere Amsterdam UMC heeft plantaardige voeding als basis. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit voor mensen met reuma en artrose goed werkt. Binnen 4 maanden namen klachten van de reuma af en bijna de helft van de deelnemers kon binnen een jaar minder medicijnen nemen of zelfs stoppen met medicijnen. Bij mensen met artrose nam pijn en stijfheid snel af binnen 4 maanden. Een jaar later was dat nog steeds zo.
Broccoli “Ik ben een voorstander van zoveel mogelijk plantaardig eten”, zegt Maarten Soeters, internist van Amsterdam UMC. We spreken hem als hij net thuis aan het koken is – een schotel met broccoli, vandaag geen vlees. Niet dat iedereen nu verplicht vegetariër moet worden, maar we weten dat als je meer plantaardig eet, je vaak ook gezonder eet, zegt Soeters. “Het gaat er wel om wat je eet: bijvoorbeeld veel groenten, peulvruchten, fruit en noten. Daarbij zie je vaker minder suikerziekte, minder obesitas, minder hart- en vaatziekten.”
80 procent plantaardig Het is in principe gezond om zo plantaardig mogelijk te eten. “Voor iemand die gezond is, kan dat heel goed”, vertelt Soeters. “Misschien wel 80 procent plantaardig en 20 procent dierlijk. En dierlijk is dan voornamelijk melk, eieren, zuivelproducten. Maar voor patiënten ligt het een stuk ingewikkelder.” Patiënten hebben namelijk voor hun herstel veel eiwitten nodig. Die eiwitten kan het lichaam niet allemaal zelf aanmaken, die moet je ook via voeding binnenkrijgen. “Dierlijke producten zijn vaak veel rijker aan eiwitten”, zegt Soeters, “Als je plantaardig gaat eten tijdens ziekte, moet je heel goed kijken wat je eet om voldoende voedingsstoffen en de juiste combinatie binnen te krijgen. Je moet veel meer je best doen en vaak ook veel meer eten. Genoeg eiwit eten met plantaardige producten is mogelijk, maar moeilijker.”
Voldoende energie Vorig jaar is Soeters begonnen met een groot onderzoek om te kijken wat er gebeurt als je patiënten volledig plantaardige voeding voorzet. “Bij 250 patiënten hebben we onderzocht wat ze precies eten aan plantaardige en dierlijke eiwitten. We weten nu dat ze rond de 70 procent dierlijke eiwitten krijgen. In ons project geven we ze 100 procent plantaardige eiwitten. Daarbij kijken we of ze genoeg eiwitten en voldoende energie binnenkrijgen. We hebben onderzocht of de patiënten die vooral plantaardig eten, aan de juiste eiwitten komen. Het antwoord op die vraag is ja. Maar ze krijgen niet de hoeveelheden die ze eigenlijk nodig hebben. Ze krijgen maar de helft van wat ze binnen zouden moeten krijgen. Dat is dus nog wel een uitdaging.” Dat kun je wel oplossen, voegt Soeters toe, door producten goed te combineren en bijvoorbeeld te versterken met eiwitrijke poeders. Of toch met dierlijke eiwitten, bijvoorbeeld in de vorm van zuivel, “dat hoeft niet vlees te zijn.” Het onderzoek duurt nog ruim drie jaar. Ondertussen zal het voedingsaanbod in het ziekenhuis wel langzaamaan gaan verschuiven. Dat is een goede zaak, vindt Soeters. Want ziekenhuizen hebben een voorbeeldfunctie, zoals ze ook roken en de verkoop van alcohol verboden hebben. “We hebben een verantwoordelijkheid, niet alleen naar onze patiënt, maar ook naar medewerkers en bezoekers.”
Met meer dan een miljoen maaltijden per jaar heeft een overgang van Amsterdam UMC naar meer plantaardige voeding een grote positieve impact op het milieu
Eiwitten zijn belangrijk
Als je ziek bent, is het belangrijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen. Eiwitten zijn belangrijke voedingsstoffen voor herstel. Als je in het ziekenhuis ligt, gaan je spieren snel achteruit. Eiwitten zorgen ervoor dat de spieren zo sterk mogelijk blijven. Daarom is het belangrijk elke dag voldoende eiwitten te eten om verlies van spieren en kracht te voorkomen. Hoeveel eiwitten je per dag nodig hebt, hangt af van je lichaamsgewicht en je gezondheid. Een gezonde volwassene heeft per dag 0,8 gram eiwitten per kilogram lichaamsgewicht nodig. In vis, vlees en zuivel (kaas, melk, yoghurt of kwark) zitten veel eiwitten. Ook ei, noten, peulvruchten en vleesvervangers (bijvoorbeeld quorn of tofu) hebben veel eiwitten.