“Ik wil mensen met pijn een stem geven”

Je ziet het vaak niet, maar voor 3,5 miljoen mensen in Nederland is het de dagelijkse realiteit: leven met pijn. Soms na een trauma, zoals een ongeluk of operatie. Soms ook zonder dat een verklaring wordt gevonden. “Pijn is iets ingewikkelds”, zegt Monique. “Op zich is het nuttig: het beschermt je tegen gevaar. Als je geen pijn zou voelen, zou je bijvoorbeeld niet tijdig naar een arts gaan als je een blindedarmontsteking hebt. Je lichaam signaleert een beschadiging, en de hersenen vertalen dat in een pijnsignaal. Daardoor weet je ook: ik moet rust houden om te herstellen. Maar bij ongeveer 1 op de 5 mensen blijven de hersenen dat pijnsignaal afgeven, ook als de lichamelijke schade is hersteld. We weten nog niet zo goed waarom dit bij hen gebeurt en bij anderen niet.”

Meer pijn bij vrouwen Wat onderzoekers wel weten, is dat pijn meer voorkomt bij vrouwen dan bij mannen. “Vrouwen hebben meer pijnzenuwen dan mannen, verspreid over het hele lichaam. We weten ook dat vrouwelijke hormonen een belangrijke rol spelen bij de gevoeligheid voor pijnsignalen.” Opvallend is ook dat jonge mensen gevoeliger zijn voor pijn dan ouderen. En nog opvallender: zware pijnstillende medicijnen maken het pijnsysteem nog gevoeliger. Daardoor wordt het juist moeilijker om weer van de pijn – en van de medicatie - af te komen.

Afleiding helpt Er zijn verschillende mogelijkheden om pijn te behandelen, zegt Monique. Toch kan ze niet alles oplossen. “Dan geef ik de patiënt handvatten om anders met de pijn om te gaan. Bijvoorbeeld: zodra mensen begrijpen dat er lichamelijk niets mis is, zijn ze minder bang om te bewegen. Bewegen helpt. En ook afleiding helpt om het brein uit die voortdurende ‘alarmstand’ te halen: muziek, meditatie, samen lachen. Maar wat je ziet, is dat mensen met pijn zich juist vaker terugtrekken. Ze willen niet zeuren, geen last zijn voor anderen.”

Zingeving Begrip vanuit de omgeving is daarom erg belangrijk, zegt Monique. “De pijn is echt, ook al is de oorzaak weg of nooit gevonden. Daar erkenning voor krijgen, maakt voor deze patiënten veel verschil. Langdurige pijn kan enorm bepalend zijn in het leven van mensen: ze vallen uit van werk of verliezen hun baan, ze krijgen geldproblemen, hun relatie staat onder de druk. Ze raken somber. Alle stress en emoties maken de klachten nog erger.” Naast psychologische ondersteuning is zingeving daarom een belangrijk deel van de behandeling, vindt Monique. “Als je niet meer kunt doen wat voor jou belangrijk is, hoe ga je daar dan mee om? Hoe geef je je leven een andere invulling? Dat is iets waar we als zorgverlener meer oog voor moeten hebben. We moeten niet alleen kijken naar klachten, maar naar de mens met pijn.”

Geld vrijmaken Wat ook echt nodig is, zegt ze, is maatschappelijke erkenning. “Pijn treft zoveel mensen en toch is er weinig politieke aandacht voor. Dat is moeilijk te begrijpen. Natuurlijk kunnen we niet alle behandelingen vergoeden, het gaat hier om 3,5 miljoen mensen. Tegelijk denk ik dat je juist veel ellende en kosten vóór kunt zijn als je meer investeert. Er is veel meer onderzoek nodig om beter te begrijpen wat werkt bij wie. Vooral over pijn bij vrouwen is nog veel te weinig bekend. Dat zou ons ook helpen om meer patiënten veel eerder naar de juiste zorgverlener te verwijzen. Nu is het soms een zoektocht van jaren, wat de samenleving óók veel geld kost. En wat vooral veel onnodig leed met zich meebrengt.”