Meekijken met …
De dekolonialisatie van Museum Vrolik
Museum Vrolik is het anatomisch museum van Amsterdam UMC. In dit museum is van alles te zien dat te maken heeft met wetenschappelijk onderzoek van het menselijk lichaam in de 19e eeuw. Denk aan botten, schedels en foetussen met zeldzame aangeboren afwijkingen. Sinds ongeveer 6 jaar doet het museum onderzoek naar het koloniale verleden van sommige stukken en werken ze aan de dekolonisatie. Wat betekent dit? En hoe ver is het museum hiermee?
1
Een groot deel van de collectie van het museum is de nalatenschap van hoogleraar anatomie Gerardus Vrolik (1775–1859) en zijn zoon professor Willem Vrolik (1801–1863). Een klein deel van deze verzameling is van koloniale herkomst. Het gaat daarbij vooral om schedels van over de hele wereld die werden gebruikt voor onderzoek in de rassenleer. Deze verzameling vindt het museum nu erg problematisch. En het racistische onderzoek keurt het museum nadrukkelijk af.
2
De huidige tentoonstelling in Museum Vrolik werd samengesteld in 2012. Het museum besloot toen de menselijke resten die werden gebruikt voor onderzoek in de rassenleer, niet te laten zien. Maar het museum wil deze ingewikkelde geschiedenis ook niet ontkennen. Ze wil juist bewustwording creëren. Maar wat laat je dan wel zien? En verdienen portretten van de verzamelaars bijvoorbeeld nog wel een plek in het museum?
3
In 2018 startte het museum met onderzoek naar de oorsprong van de koloniale stukken die nu in de opslag liggen. Om hoeveel schedels en andere menselijke resten gaat het precies? Waar kwamen ze vandaan? Een tijdrovende klus. Maar hoe meer het museum weet, hoe groter de kans dat ze de menselijke resten terug kan geven aan de gemeenschap waar ze vandaan komen. (De dozen op de foto zijn leeg).
4
Van een deel van de koloniale schedels en skeletten ontdekte het museum al waar ze vandaan komen. Tijdens een ceremonie in 2019 gaf Museum Vrolik skeletresten terug aan de Maori en Moriori uit Aotearoa/Nieuw Zeeland.
5
Sinds 2021 is Museum Vrolik partner in het onderzoeksproject Pressing Matter. Dit is een landelijk programma dat onderzoekt hoe om te gaan met het koloniale verleden. En wat er bijvoorbeeld moet gebeuren met koloniale verzamelingen. Naast Museum Vrolik zijn 6 andere musea, 5 universiteiten en verschillende wetenschappelijke en maatschappelijke organisaties betrokken.
6
In historisch archief en cultureel centrum The Black Archives is sinds maart 2022 de antiracistische tentoonstelling Facing Blackness te zien. Ook de bijdrage van Gerardus Vrolik aan racistisch onderzoek en kolonialisme wordt hierin kritisch bekeken.
7
Op dit moment denkt Museum Vrolik na over een nieuwe permanente tentoonstelling. Hierin komt ook het koloniale verleden en wetenschappelijk racisme aan bod. De bedoeling is dat deze tentoonstelling vanaf 2025 te zien is. Tot die tijd is er voor bezoekers aan het museum een tour beschikbaar. Deze geeft, met een aantal voorbeelden uit de huidige tentoonstelling, informatie over de koloniale achtergrond van het museum. Op bovenstaande afbeelding zijn objecten uit de huidige tentoonstelling te zien. In het midden zie je bijvoorbeeld een tatoeage van een soldaat van het KNIL, die vocht in het eerste jaar van de Atjeh-oorlog (1873-1913).
Benieuwd naar wat er nog meer te zien is in Museum Vrolik? Kijk op museumvrolik.nl voor informatie en openingstijden.